İrəli yaşda hamiləlik
İrəli yaşda hamiləlik və onun riskləri
Son 15-20 ildə xüsusilə inkişaf etmiş ölkələrdə hamiləlik və doğum edən qadınların yaşlarında ortalama olaraq artım müşahidə olunur. Bu tendensiya qadınların karyera və maliyyə məsələlərinə üstünlük verməsi ilə izah olunur ki, bu da onların hamiləlik yaşının artmasına səbəb olur. Bununla belə, süni mayalanma kimi qabaqcıl reproduktiv texnologiyada irəliləyişlər qadınlarda yaşlandıqca reproduktiv yaşları artıraraq, daha irəli yaşlarda hamiləliklərin sayını artırmış olur.
İrəli yaşda hamiləliyin riskləri nələrdir?
Yaşlı ana yaşı arzuolunmaz və körpə sağlamlığı üçün risk faktoru kimi qəbul edilir. Gələcək ana ilə bağlı ağırlaşmalara gestational diabet (GDM), gestational hipertoniya (GHT) və keysəriyyə əməliyyatı daxildir. Mənfi perinatal nəticələr arasında xromosom anomaliyaları, aşağı və vaxtından əvvəl doğuş, neonatal reanimasiya şöbəsində xəstəxanaya yerləşdirmə və ölü doğuş halları daha yüksəkdir.
İrəli yaşda olan hamiləliklərdə ana üçün hansı risklər var?
Ektopik hamiləlik: Yaşlı ana yaşı halında daha yüksək ektopik hamiləlik nisbətləri bildirilir. 35 yaşdan yuxarı qadınlarda ektopik hamiləlik 15-19 yaşlı qadınlara nisbətən 8 dəfə çox olur.
Hamiləlik və hamiləlikdən əvvəl diabet
İnsulin müqaviməti və diabet yaşla artır, buna görə də yaşlı hamiləliklərdə şəkər xəstəliyinə tutulma hallarının artması təəccüblü deyil. İnsulin həssaslığının azalması və mədəaltı vəzinin Beta hüceyrə funksiyasının pozulması, yaşla gestational diabetin artmasının əsas səbəbləri kimi görünür.
Xüsusilə yaşlı analarda hamiləlikdən əvvəl bədən kütləsi indeksinin (BKİ) artması 20-35 yaşlı analarla müqayisədə müstəqil olaraq GDM riskini artırır. İrəli yaş hamiləliklərində ana və körpənin sağlamlığı baxımından bəzi mənfi şəkillər hallar görülə bilər.
İrəli yaş, yaşla artan damar quruluşunun pozulması səbəbindən hipertoniya üçün bilinən bir risk faktorudur. Buna görə də, yaşlı analar arasında gestational HT və preeklampsi hallarının artmasını, həmçinin xroniki HT-nin daha yüksək nisbətlərini görmək mümkündür.
Araşdırmalar göstərib ki, 35 yaşdan aşağı hamilə qadınlar irəliləmiş hamiləlik keçirmiş qadınlarla müqayisə etdikdə ana ölümlərində artım müşahidə olunur. (100.000 doğuşa 10,8-ə qarşı 38 ölüm). Bu nisbət inkişaf etmiş xəstəliklər və digər müşayiət olunan yanaşı xəstəliklərlə izah edilə bilər. Eyni şəkildə, ananın həyatını riskə atacaq digər xəstəliklərin riski də ana yaşlandıqca artır. 25-29 yaşlı qadınlarda amniotik maye emboliyası və mamalıq şoku müvafiq olaraq 8 dəfə və üç dəfə yüksəkdir.
İrəli yaşda hamiləliklərdə körpə üçün hansı risklər var?
Düşük: Ananın yaşı artdıqca düşüş tezliyi artır. Xromosom anomaliyalarının ilk trimestrdə spontan abortların əsas səbəbi olduğu düşünülür. Ən çox görülən xromosom anomaliyaları trisomiya 13, trisomiya 18 və trisomiya 21-dir. Meyoz 1 və 2-də olan xəstələrin, mitoxondrial disfunksiyanın və digər molekulyar mexanizmlərin yaşlı ana yaşı ilə əlaqəli artan xromosom anevlodiyasından qaynaqlandığı irəli sürülür. Oosit keyfiyyətinə təsir edə bilən qidalanma faktorları ilə yanaşı, həyat tərzi faktorları da var (BMI, hamiləlikdən əvvəl fol turşusu əlavəsinin istifadəsi, antioksidant əlavələrin xroniki qəbulu və s.).
Hamiləlik dövründə xromosom anomaliyalarını aşkar etmək üçün çox dəqiq skrininq testləri var. Birinci trimestrdə hərtərəfli ultrasəs, birinci trimestr kombinə edilmiş test və ya sərbəst dövran edən DNT (cfDNA) testi yüksək tövsiyə olunur.
Erkən Doğuş: Doğuşların sayından asılı olmayaraq, irəli ana yaşında vaxtından əvvəl doğuş riski artır. Ananın yaşı ilə vaxtından əvvəl doğuş arasındakı əlaqəni izah edən mexanizm tam aydın deyil. Bir neçə mümkün faktor var:
İrəliləyən ana yaşı ilə preeklampsi, yəni hamiləlik zəhərlənməsi tezliyində artım və buna görə vaxtından əvvəl doğuş riski ola bilər.
Progesteron çatışmazlığı başqa bir mümkün izahatdır. Hamiləliyin qorunması üçün progesteronun vacib olduğu məlumdur. Bu, mümkün bir mexanizmdir, çünki progesteron səviyyəsi yaş artdıqca azalır.
İnkşaf ləngiməsi: İnkşaf ləngiməsi ilə ananın yaşı arasındakı əlaqənin mütənasib əlaqəsi olduğuna inanılır. Dəqiq mexanizm nümayiş olasada də, zəif oksigen mübadiləsinin əsas amil ola biləcəyi irəli sürülür.
İntrauterin fetal ölüm və ölü doğum: Ölü doğuş hamiləliyin 20-ci həftəsindən sonra baş verən dölün ölümü olaraq təyin olunur. Artan ölü doğum nisbətinin artan yaşa bağlı damar disfunksiyası nəticəsində plasentanın qocalması ilə əlaqəli olduğu ehtimal edilir.
Autizm Spektr Bozukluğu: Həm yaşlı ana, həm də ata artan yaşı yeni doğulacaq körpələrdə autizm riski daha çoxdur. Mümkün bioloji mexanizmlərə de novo aberasiya və mutasiyalar və ya yaşlanma ilə bağlı epigenetik dəyişikliklər daxildir.
İrəli yaşda hamiləlikdən əvvəl nələrə diqqət edilməlidir?
35 yaşdan yuxarı qadınlar hamiləliyə hazırlaşarkən sağlamlıqlarını qorumağa təşviq edilməlidir. Siqaret və alkoqoldan imtina etmək, fiziki aktivliyi artırmaq, normal bədən çəkisinə çatmaq və 3 ay əvvəl fol turşusu qəbuluna başlamaq vacibdir.
