Aşılama proseduru ilə hamiləlik
Aşılama proseduru nədir?
Aşılama müalicəsi təbii yolla uşaq sahibi ola bilməyən cütlüklərdə uşaq sahibi olma şansını böyük ölçüdə artıran müalicə üsullarından biridir.
Aşılama proseduru dominant follikulların “parçalanması” zamanı laboratoriya şəraitində hazırlanmış spermatozoidlərin uşaqlıq boşluğuna daxil edilməsini nəzərdə tutan köməkçi reproduktiv texnologiyalar proqramıdır. Aşılama keçərli uşaqlıq boruları ilə həyata keçirilir.
Aşılama təyin edilməsi üçün bu kimi göstərişlər ola bilər:
Sonsuzluğun qadın formaları:
– Ovulyasiyanın olmaması
– Endometriozun yüngül formaları
– Dərman müalicəsi ilə aradan qaldırıla bilməyən əlverişsiz servikal amil (uşaqlıq boynunun keçməməzliyi)
Kişi sonsuzluğuna səbəb olan faktorlar:
– sperma patologiyaları
– psixogen və ya üzvi impotensiya
– ağır hipospadias (kişilərdə penisin inkişafındakı anomaliya)
– retrograd boşalma (bir sözlə, bu, sidik kisəsinin sfinkterinin pozulması səbəbindən sperma ifrazının pozulmasıdır)
– dondurulmuş spermatozoidlərdən istifadəsi (sperma testis xərçənginin müalicəsi və ya vasektomiyadan əvvəl alınır)
Səbəbi bilinməyən sonsuzluq
Aşılama həm həyat yoldaşının sperması, həm də donorun sperması ilə həyata keçirilə bilər, əgər həyat yoldaşının spermasını əldə etmək mümkün deyilsə və ya onun suni mayalanma proqramlarında istifadəsi səmərəsizdir.
Müalicə seçimi edərkən unutmayın ki aşılamanın effektivliyi 20% qədər ola bilər.
Üç uğursuz aşılama prosedurundan sonra suni mayalanma etmək tövsiyyə edilir.
40 yaşdan yuxarı olan qadınlara birbaşa suni mayalanma etmək tövsiyyə edilir.
Aşılama müalicəsi necə aparılır?
Aşılama üsulunda ilk növbədə prosedur üçün ən uyğun vaxt müəyyən edilməlidir. Hamiləliyin baş verməsi üçün qadın ilk növbədə yumurtlama dövründə olmalı və yumurta ilə sperma birləşməlidir. Ovulyasiya olmadıqda, hamiləlik mümkün deyil. Qadınlarda yumurtlama hər ay yalnız bir gün baş verir və yumurta hüceyrəsi təxminən 24 saat canlı qalır. Ancaq bu o demək deyil ki, həmin gün yalnız hamilə qalma şansı var. Keyfiyyətli sperma qadının uşaqlıq yolunda 72 saata qədər canlı qala bilir.
Normal menstrual dövrü olan qadınlarda yumurtlama adətən gözlənilən menstruasiyadan 14 gün əvvəl baş verir.
Menstruasiya dövrünün qeyri-müntəzəm olduğu hallarda yumurtlama təqviminə əməl etmək daha çətindir, ona görə də yumurtlamanın vaxtı yumurtlama testləri və ya qan testləri ilə müəyyən edilə bilər. Ovulyasiya dövrü aşılama terapiyası üçün ən yaxşı vaxtdır.
Aşılama müalicəsində ilk olaraq kişidən alınan sperma xüsusi məhlulda yuyulur və sağlam sperma ayrılır. Bu vaxt qadının vajinasına lazımi boşluğu təmin etmək üçün spekulum adlı alət daxil edilir. Daha sonra vajinaya nazik bir kanül daxil edilir və spermalar kanül vasitəsilə uşaqlıq yoluna göndərilir.
Aşılama müalicəsinin əsas məqsədi spermanın birbaşa yumurtaya ən yaxın olan nahiyəyə buraxılmasıdır. Beləliklə, heç bir maneə ilə qarşılaşmayan sperma hüceyrələri tərəfindən yumurtanın mayalanma şansı xeyli artır.
Qadınlarda Aşılama Müalicəsi
Bəzi hallarda qadınlar ümumiyyətlə yumurtlamaya bilər və ya yumurta yumurtadan çıxacaq qədər inkişaf edə bilməz. Yumurtanın yumurtadan çıxmaması polikistik yumurtalıq sindromu olan qadınlarda tez-tez rast gəlinir. Yumurtanın kifayət qədər inkişaf etmədiyi hallarda mütəxəssis həkimlər tərəfindən yumurta stimullaşdırıcı dərmanlarla yumurtanın müəyyən yetkinliyə çatması təmin edilə bilər. Kifayət qədər yetişmiş yumurta, yumurta çatlama iynəsi kimi tanınan bir iynənin köməyi ilə çatlanır. Aşılama yumurta hüceyrə yumurtadan çıxdıqdan sonra 24-36 saat ərzində aparılmalıdır.
Kişilərdə Aşılama Müalicəsi
Kişilərdə aşılama müalicəsindən əvvəl spermioqramma testi ilə sperma sayı, keyfiyyəti, hərəkətliliyi və forması ətraflı şəkildə araşdırılır. Müayinə nəticəsində cütlərin aşılama müalicəsi üçün uyğun olub-olmadığına mütəxəssis uroloq və mama-ginekoloq qərar verir.
Kişilərdə sperma sayının az olması halında, zərərli vərdişlərdən uzaq olmaq və sağlam qidalanma kimi bəzi həyat tərzi dəyişiklikləri sperma testinin nəticələrini yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər. Aşılama vaxtı gələndə kişidən sperma nümunəsi götürülməlidir.
Kişilər də sperma nümunəsini laboratoriya mühitində və ya laboratoriyadan bir qabla evdə verə bilərlər. Ancaq sperma nümunəsinin evdə veriləcəyi hallarda, nümunənin ən qısa müddətdə laboratoriyaya çatdırılması lazımdır.
Aşılamadan əvvəl nəzərə alınacaq məqamlar
Aşılamadan əvvəl həm kişilərin, həm də qadınların diqqət etməli olduğu bəzi məqamlar var. Aşılama etməzdən əvvəl nəzərə alınmalı olanları aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
Mütəxəssis həkim qadınlarda aşılama müalicəsindən əvvəl zəruri hesab edərsə, yumurta stimullaşdırıcı dərman istifadə etmək lazım ola bilər. Qadınlar bu dərmanların qəbuluna adətən menstruasiyanın ilk 5 günündə başlayır. 5 gün ərzində gündə 1-2 tablet şəklində istifadə olunur.
Cütlüklərin aşılama müalicəsindən ən azı iki gün əvvəl spirtli içki kimi zərərli vərdişlərdən əl çəkmələri vacibdir.
Kişilərdə aşılama müalicəsi başlamazdan əvvəl sperma sayını və keyfiyyətini artırmaq üçün müəyyən müddət ərzində cinsi abstinensasiya tətbiq edilməlidir. Bu müddət adətən 2-3 gündür.
Aşılamadan sonrakı proses necədir?
Aşılamadan sonrakı proses çox həyəcanlıdır və bəzi hallarda cütlüklər üçün narahatlıq yarada bilər. Aşılamanın müvəffəqiyyət dərəcəsi müxtəlif amillərin təsiri altında dəyişə bilər. Bəzi araşdırmalara görə, aşılamanın müvəffəqiyyət nisbətinin təxminən 20% olduğunu söyləmək olar. Aşılama qısamüddətli bir prosesdir. Aşılamadan sonra qadınlar 15-20 dəqiqə uzanıb istirahət etməli ola bilərlər.
Bundan sonra normal gündəlik həyata qayıtmağın heç bir zərəri yoxdur. Bəzi qadınlar aşılamadan sonra bir neçə gün ərzində menstruasiya kimi ağrı və kramplarla qarşılaşa bilərlər. Bundan əlavə, aşılama üsulundan sonra bir neçə gün ərzində yüngül ləkələrin görünməsi normaldır. Aşılamanın uğurlu olub olmadığını görmək üçün iki həftə sonra qan və ya sidik nümunəsindən hamiləlik testi edilə bilər.
Aşılama müalicəsi neçə gün çəkir?
Ümumilikdə 15 gün çəkir. Bu müddət ərzində kişinin gəlməsinə ehtiyac yoxdur, onu yalnız aşılama günü sperma nümunəsi verməyə çağırırlar. Digər tərəfdən qadın ultrasəs müayinəsi və son aşılama prosesi üçün 15 gün ərzində 2-3 dəfə çağırılır.
İlkin aşılama müalicəsi uğursuz olduqda nə qədər gözləmək olar?
Gözləməyə ehtiyac yoxdur, ikinci aşılama növbəti ay başlana bilər. Aşılama müalicəsinin ardıcıl olaraq aparılması tibbi baxımdan əlverişsiz deyil. İstifadə olunan dərmanlar aşağı dozada olduğundan qadınların sağlamlığı üçün təhlükə yaratmır.
