Donor yumurta ilə hamiləlik
Yumurta donorluğu qadının başqa bir qadının hamilə qalması üçün öz yumurtasını bağışlaması deməkdir.
Bu prosesdə donordan toplanan yumurtalar laboratoriyada donorluq üçün müraciət edən cütlüyün kişi partnyorunun sperması ilə mayalanır və inkişaf etməkdə olan embrionlar qadın partnyorun uşaqlığına yerləşdirilir.
Bu prosedurda məqsəd sağlam və gənc donorlardan alınan yumurtalardan istifadə edərək qadından asılı olan və ənənəvi üsullarla aradan qaldırıla bilməyən sonsuzluq problemini aradan qaldırmaqdır.
Yumurta donorluğunun tarixi
Dünyada ilk dəfə 1980-ci illərin əvvəllərində tətbiq edilən yumurta donorluğunda IVF müalicəsi alan bir xəstənin bir yumurtası başqa bir xəstə üçün istifadə edilərək hamiləlik əldə edildi. Ancaq bu hamiləlik düşüş ilə nəticələndi və döl sağ qala bilmədi.
1984-cü ildə aparılan sonrakı sınaqda, IVF müalicəsi olunan bir xəstənin yumurtası vaxtından əvvəl yumurtalıq çatışmazlığı, yəni erkən menopoz olan bir xəstə üçün istifadə edildi və bu prosedurda resipiyentin endometriumu oral estradiol və vaginal ilə hazırlanmışdır. Bu sınaq hamiləlik və normal doğumla nəticələndi və ilk uğurlu yumurta donorluğu tətbiqi kimi tarixə düşdü.
Bu uğurdan sonra yumurta donorluğu vaxtından əvvəl yumurtalıq çatışmazlığı olan xəstələrin əsas müalicə variantı kimi geniş yayıldı. Bu uğur həm də yumurtalıq disfunksiyası olan xəstələrdə endometriumun xarici estrogen və progesteronun istifadəsi ilə hamiləliyə uyğunlaşdırıla biləcəyini göstərdi və yumurta donorluğu dünyada sürətlə yayıldı.
Yumurta donorluğunda ikinci mühüm nailiyyət yumurtanın dondurulmasının tətbiqi oldu. Xüsusilə, embrionun dondurulması üçün vitrifikasiya metodunun inkişafı, 2000-ci illərin əvvəllərində yumurtanın dondurulması üçün istifadəsi və protokolların optimallaşdırılması ilə indi dondurma-ərimədən sonra 90%-dən çox müsbət nəticə əldə etmək mümkündür. Bu inkişaf, alıcı ilə donorun mübadilə dövrlərinin sinxronlaşdırılması zərurətini aradan qaldırdı və müraciət edən cütlüklər üçün prosesin planlaşdırılmasını çox asanlaşdırdı.
Kimlər donor yumurta üçün müraciət edə bilər?
Yumurta donorluğuna müraciət etmək üçün sonsuzluq probleminin olması şərt deyil; Cütlər də öz şəxsi istəkləri ilə bu proqrama müraciət edə bilərlər. Bu prosedura müraciət edən cütlüklərin əksəriyyətində hamiləliyə nail olmaq üçün donor yumurta tək seçim yoludur.
Hamiləliyə nail olmaq üçün standart IVF prosedurlarını dəfələrlə təkrarlamaq bəzən cütlüklər üçün yorucu ola bilər. Bu cütlüklər üçün yumurta donorluğu həll yolu kimi qəbul edilə bilər.
Hansı hallarda hamiləlik üçün donor yumurta yeganə seçimdir?
- Yumurtalıqların olmaması
- Ooferektomiya/Overiektomiya (yumurtalıqların çıxarılması). Yumurtalıq toxumasının infeksiyalardan, xərçəngdən və ya endometriozdan çıxarılması lazım olduğu hallar
- gonadal disgenezi
- yumurtaların olmaması
- Kimyaterapiya/radioterapiya ilə əlaqədar ikincili menopoz şərtləri
- Erkən yumurtalıq çatışmazlığı (vaxtından əvvəl menopoz)
- Menopoz
- Genetik müayinə üsulları ilə mutasiyasını müəyyən etmək mümkün olmayan irsi genetik xəstəliyin və ya daşıyıcının olması
Donor yumurtanın üstünlük
- İrəli qadın yaşı və/yaxud gənc, lakin yumurtalıq ehtiyatının aşağı olması səbəbindən inkişaf edən hallar
- Aşağı yumurta keyfiyyəti, payalanma problemləri və təkrarlanan embrionun inkişafı tarixi ilə əlaqədar embrion inkişaf problemləri olan hallar
- Embrion inkişafının təkrarlanan xromosom sayı anomaliyaları (aneuploid) olan hallar
- Yumurtalıq funksiyalarına təsir edən hormonal problemlər (hiperqonadotropik hipoqonadizm)
- Genetik mənşəli yumurtalıq disfunksiyaları (Turner sindromu və s.) və ya qazanılmış
- İrsi genetik xəstəliyin və ya daşıyıcının olması
Donorluq üçün müraciət etmə səbəbinizdən asılı olmayaraq mərkəzimizdə bütün prosesləriniz eyni həssaslıqla izləniləcək. Amma xüsusilə başqa seçimləri olmadığı üçün müraciət edən cütlüklərimiz üçün bir vaxtlar çarəsiz hesab etdiyiniz sonsuzluq probleminizi aradan qaldırmaq işimizin ən zövqlü tərəfidir.
Niyə məhz donor yumurta? Üstünlükləri nələrdir?
İnsan bədənindəki bütün hüceyrələr oksidləşdirici stresə məruz qalaraq zədələnərək davamlı olaraq yenilənsələr də, qadınlarda reproduktiv hüceyrələr üçün belə deyil. Bu vəziyyət yaşla birlikdə yumurtalarda zədələrin yığılmasına və hüceyrə funksiyalarının zəifləməsinə səbəb olur. Yaşlı qadın yaşı ilə əlaqədar embrionlarda xromosom anomaliyalarının artması riskinin ən əhəmiyyətli səbəbi budur. Yumurta donorluğu üçün gənc və buna görə də sağlam yumurtaları olan donorlara üstünlük verildiyi üçün bu dezavantaj böyük ölçüdə aradan qaldırılır.
Yumurta donorluğunun digər üstünlüyü ondan ibarətdir ki, gələcək ananın yaşının uğurlu nəticəyə təsiri kifayət qədər azdır. Bu sahədə aparılan klinik tədqiqatlarda, implantasiyaya mənfi təsir göstərə biləcək uşaqlıq və/yaxud endometrial faktorlar olmadıqda bu yaşlı yaş qrupunda olan xəstələrdə oxşar hamiləlik və normal doğuş nisbətlərinin əldə edildiyi göstərilmişdir.
Kimlər yumurta donoru ola bilər?
Yumurta donorluğunun müvəffəqiyyətini təyin edən ən mühüm amil donorun yaşıdır. Klinik tədqiqatlar göstərir ki, ən yüksək müvəffəqiyyət nisbətləri donor yaşı 34 və daha aşağı olan prosedurlarda əldə edilir.
Yumurta donorluğunda cütlüyün üstünlük verdiyi münbit qohum donor (məlum donor) kimi istifadə oluna bilsə də, daha çox kimliyi cütlük üçün məlum olmayan donorlara (anonim donor) üstünlük verilir.
Yumurta donorluğunda donor və alıcının uyğunluğunu müəyyən etmək üçün beynəlxalq təlimatlarda (ASRM/ ESHRE Təlimatları) müəyyən edilmiş prosedurlar və skrininq testləri tətbiq edilir.
DONOR ÜÇÜN
- Şəxsi və ailə sağlamlıq tarixi də daxil olmaqla donor tərəfindən doldurulmalı olan hərtərəfli profil forması.
- Fiziki müayinə
- Qan qrupu
- Seroloji testlər (HİV 1 və 2, Hepatit B/C)
- Sifilis VDRL
- Cinsi yolla keçən xəstəliklər üçün Multipleks PCR (Qonoreya, Xlamidiya, Ureaplasma, Mikoplazma)
- Periferik karyotip analizi (xromosom quruluşu və sayı analizi)
ALICI ÜÇÜN
Donora tətbiq edilən bütün prosedurlar alıcıya də tətbiq edilir.
Bundan əlavə, uşaqlıq yolunun ultrasəs müayinəsi aparılır və lazım olduqda Histerosalpinqoqrafiya və ya Histeroskopiya aparılır.
